Opis projektu
Celem projektu jest dokonanie analizy amerykańskich kazań XVIII w., ze szczególnym uwzględnieniem okresu Wielkiego Przebudzenia (1739-1744). Badania projektowe są prowadzone w oparciu o wypracowany w tym samym projekcie model interdyscyplinarny, łączący jakościową analizę retoryczną z ilościowymi metodami stylometrycznymi. Pozwoli on na opisanie stylistyki kazań pastorów okresu Wielkiego Przebudzenia i poznanie mechanizmów językowych, które charakteryzowały wczesnoamerykański rewiwalizm. Hipoteza badawcza projektu zakłada, że funkcja i cechy stylistyczne w kaznodziejstwie amerykańskim są ściśle związane z danym gatunkiem retorycznym, specyfiką kulturową i uwarunkowaniami kulturowo-językowymi okresu – w szczególności z kontekstem retoryki kaznodziejskiej Wielkiego Przebudzenia. Przeprowadzenie badań na szerokim korpusie pozwoli uzyskać pełny - nie zaś, jak do tej pory, wyrywkowy - obraz języka religijnego w koloniach amerykańskich. Z kolei dzięki zastosowaniu nowej, interdyscyplinarnej metody, umożliwiającej przebadanie dużej liczby tekstów, będzie można zweryfikować dotychczasowe ustalenia na związki między najważniejszymi kaznodziejami epoki i dokonać nowej charakterystyki stylistycznej kaznodziejstwa purytańskiego. Analiza zgromadzonego korpusu posłuży również sprawdzeniu, czy cechy retoryczne znajdują swoje odzwierciedlenie w analizie ilościowej.Zakres badań
Projekt przewiduje analizę różnych aspektów stylistyki wczesnoamerykańskiego kaznodziejstwa purytańskiego tak, aby uzyskać możliwie najpełniejszy i najbardziej wszechstronny obraz języka badanych kaznodziejów. Podstawą materiałową korpusu będą XVIII w. teksty kazań, które poddane zostaną analizie stylometrycznej i retorycznej. W projekcie planowane jest zbadanie ok. 700 kazań pięciu najistotniejszych przedstawicieli Wielkiego Przebudzenia: Jonathan Edwardsa, George'a Whitefielda, Jonathana Parsonsa, GIllberta Tennenta oraz Samuela Blaira.
Projekt pozwoli też sprawdzić skuteczność metod stylometrycznych - do tej pory stosowanych głównie do tekstów o rozmiarach powieści - na tekstach nieco krótszych. Proponowane badania będą więc mieć znaczenie dla badań nad kulturą kolonii amerykańskich oraz nad historią rozwoju retoryki (w szczególności nad retoryką kaznodziejską). Współcześni ewangeliści w USA oraz przedstawiciele amerykańskich ruchów rewiwalistycznych często odwołują się do stylistyki okresu Wielkiego Przebudzenia, dlatego wyniki projektu pozwolą też na lepsze zrozumienie funkcjonowania współczesnego języka religii w Ameryce.
Wyniki badań
Wyniki badań projektowych pozwalają na opisanie najważniejszych cech stylistyki kaznodziejów Wielkiego Przebudzenia: m.in. sitaki wyrazów znaczących, centralnych toposów, odwołań biblijnych czy figur retorycznych.
Jonathan Edwards, jeden z najwybitniejszych amerykańskich teologów i kaznodziejów, często postrzegany jest jako autor kazań w których obraz Boga jest złowieszczy i niezmienny – głównie za sprawą kazania „Grzesznicy w ręku rozgniewanego Boga”, które wygłosił w Enfield 8 lipca 1741, a którego niezwykle silny wpływ na słuchaczy stał się niemal legendarny. Stylometryczna analiza całości zbioru tekstu Edwardsa pozwoliła obiektywnie zweryfikować ten stereotyp i wykazać, że obraz Boga w tekstach Edwardsa nie tylko ulega dynamicznym zmianom (co pokazuje poniższy diagram), ale też jest obrazem ogólnie pozytywnym, związanym z czasownikami sugerującymi sensualne doświadczanie świata.
Notatki użyte przez Jonathana Edwardsa przy wygłaszaniu kazania Sinners in the Hands of an Angry God w 1740 r. Zdjęcie wykonane przez dr Choińskiego w trakcie kwerendy badawczej na uniwersytecie Yale we wrześniu 2017 r.
Cyt. z artykułu prezentującego wyniki badań: “We aim here to verify the common misconception (common at least among the less theologically-oriented readers of Edwards in Europe) that the image of the Almighty found in the oeuvre of the Northampton divine is permeated with anger and resentment towards sinners, as well as to demonstrate the results the digital humanities approach may yield for Edwards studies. With the help of the quantitative methods applied we have been able to base our observations on statistics, instead of individual hermenutic experiences, which are unavoidably subjective. The research proves that the image of God in Edwards's writings is both multifaceted and changeable. The complexity resides in the Almighty being portrayed simultaneously as an object of religious reverence and a dynamic sustainer of the visible world. Statistically, "an angry God" from Sinners or Future Punishment is but an addition to an otherwise deeply devotional and benevolent depiction. Also, central as Edwards's image of God remains for most texts within the oeuvre, one can hardly claim it to be perdurable. Looking at the rich corpus of the studied texts from a wider comparative perspective and with the help of stylometry, we have been able to discern a stable evolution of manner in which Edwards talks about God, a movement from the early sermons, towards the style of the treatises and philosophical writings. This quantitative conclusion could be used to inspire a fresh qualitative study of Edwards's texts, looking into the evolution of the image of God on a micro-scale and explaining the insight offered on macroscale.”
From: Choiński M., Rybicki J., “Is God Really Angry at Sinners? A Stylometric Study of Jonahan Edwards’s Representations of God”, The Global Edwards, 2017, ed. Rhys Bezzant, Eugene, OR: Wipf & Stock, pp. 349-359)
Badania grantowe pozwolą też na omówienie związków między retoryką poszczególnych pastorów. Podobne związki były sugerowane przez publikacje, które analizowały pojedyncze wybrane kazania – niniejszy projekt OPUS pozwoli jednak na kompleksowe zbadanie związków między całościowymi dorobkami kaznodziejskimi pastorów, jak też na szczegółowy opis charakteru owych zależności poprzez porównanie stylometrycznych sygnałów autorskich.
Powyższy trójwymiarowy wykres sieciowy ukazuje skalę podobieństw i różnic między tekstami dwóch kaznodziejów, Jonathana Edwardsa i George’a Whitefielda, obliczonymi na podstawie częstości najczęściej występujących słów. Warto zwrócić uwagę na bliskość jednego z tekstów Whitefielda, kazania pt. “The Care of the Soul urged as the One Thing Needful” (20 maja 1739), do zbiorowiska tekstów Edwardsa. Podobne ustawienie tekstów na wykresie może sugerować znaczący wpływ Edwardsa na ten konkretny tekst Whitefielda.
Wyniki badań grantowych zostały zaprezentowane na następujących konferencjach:
- Jonathan Edwards Congress (Melbourne, Australia, 24-28 sierpnia 2015),
- IBAAS (UK, Belfast, 7-9 kwietnia 2016),
- Digital Humanities Conference (Kraków, 11-16 lipca 2016),
- Digital Humanities Conference (Montreal, Kanda, 8-11 sierpnia 2017),
oraz na gościnnych wykładach na następujących uczelniach:
- Università degli Studi di Padova (Włochy),
- Yale University (USA),
- Salem State University (USA),
- University of South Carolina (USA),
- Universitas Publica Moscuensis (Rosja),
- Polska Akademia Nauk,
- Polska Akademia Umiejętności.
Zespół badawczy
- dr Jan Rybicki (kierownik projektu): jkrybicki@gmail.com
- dr Michał Choiński (główny wykonawca): michal.choinski@uj.edu.pl